Σύγχρονες ερωτικές σχέσεις

(από Βέργου Ιωάννα)

Και μαζί και μόνοι

Οι άνθρωποι είναι όντα κοινωνικά. Μια από τις θεμελιώδεις αλήθειες για
τη ζωή είναι ότι βασιζόμαστε ο ένας στον άλλον. Πετυχαίνουμε μαζί ό,τι
δεν μπορούμε να πετύχουμε μόνοι μας. Παρόλα αυτά ο κάθε άνθρωπος
είναι διαφορετικός. Διακατέχεται από διαφορετικές ανησυχίες, έχει
διαφορετικά όνειρα και προσδοκίες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, όταν δεν
συγκλίνουν σε αρκετά σημεία δύο άνθρωποι, να προκύψουν συγκρούσεις
είτε για υλικά αγαθά είτε για συμβολικά αγαθά. Ειδικά στις ερωτικές σχέσεις.

20-40 ετών: ερωτικός στόχος

Περιορίζοντας κατά κάποιον τρόπο τις κοινωνικές σχέσεις, θα
προσπαθήσουμε να επικεντρωθούμε σε μία από αυτές, την ερωτική, και πιο
συγκεκριμένα στην επιλογή ενός συντρόφου. Σύμφωνα με τα εξελικτικά
στάδια του Erikson, στόχο του ατόμου ηλικίας 20 έως 40 ετών αποτελεί η
σύναψη μιας ολοκληρωμένης σχέσης με ένα άλλο άτομο. Αυτός ο στόχος του
συμβάλλει στην πορεία της διαμόρφωσης και της εξέλιξης της
προσωπικότητάς του.

Προσδοκίες για το κάθε φύλο

Στις περισσότερες κοινωνίες, από γενετικής πλευράς, οι γυναίκες
επιλέγουν άντρες με βάση την προβλεπόμενη επένδυσή τους στη
γονεϊκότητα και όχι τη σωματική τους κατασκευή και το παρουσιαστικό
τους. Επειδή οι γυναίκες γεννούν και μεγαλώνουν παιδιά, η γενετική
πλευρά του αντρικού ενδιαφέροντος στην επιλογή συντρόφου βασίζεται σε
ενδείξεις ικανής τεκνοποιίας της γυναίκας. Οι οπτικές ενδείξεις της
γυναικείας έλξης είναι η νεότητα και η υγεία.

Φροντίδα

Ο έρωτας μεταξύ δύο συντρόφων βασίζεται σε ψυχολογικά θεμέλια. Η
φροντίδα, για παράδειγμα, για το άτομο με το οποίο είμαστε ερωτευμένοι
βασίζεται στις ίδιες δομές φροντίδας που δεχτήκαμε οι ίδιοι σε
μικρότερες ηλικίες. Έτσι, ο έρωτας δεν αποτελεί μόνο λύση στην επιλογή
συντρόφου, αλλά δημιουργεί δομές αμοιβαίας υποστήριξης. Είναι βασικό,
λοιπόν, δύο σύντροφοι να φροντίζουν ο ένας τον άλλον και τα παιδιά
τους. Αυτό είναι ένα από τα πιο ευάλωτα σημεία στο γάμο, όταν ένας
σύντροφος νιώθει ότι ο άλλος δεν τον φροντίζει πια.

Ισοτιμία

Τα ψυχολογικά θεμέλια, ωστόσο, στα οποία αναφερόμαστε περιλαμβάνουν
και κάτι άλλο ακόμη πιο σημαντικό: κάθε γυναίκα και κάθε άνδρας θα
πρέπει να μπαίνουν ισότιμα σε μία σχέση, ειδικά σε ένα γάμο,
διατηρώντας πάντα την ανεξαρτησία και την αυτονομία τους, στόχοι που
από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του το άτομο προσπαθεί να
επιτύχει. Ασφαλές κριτήριο για την επιλογή συντρόφου αποτελεί η φυσική
έλξη. Ο ένας σύντροφος θα πρέπει να έλκει ερωτικά τον άλλον, και το
αντίστροφο, και συγχρόνως να έλκεται συνολικά από στοιχεία του
χαρακτήρα και της προσωπικότητας του. Όλα αυτά συνεπάγονται ότι ο ένας
θα έχει την ανάγκη να βρίσκεται συνεχώς με τον άλλο και να μοιράζεται
τη ζωή του.

Διαφορετικότητα

Ως προς τις ερωτικές σχέσεις γενικότερα, η γενική παραδοχή ότι τα
ετερώνυμα έλκονται φαίνεται να αποτελεί ένα μύθο που επαληθεύεται μόνο
στη μεγάλη οθόνη. «Στις ερωτικές σχέσεις που οι σύντροφοι παρουσιάζουν
αντίθετα χαρακτηριστικά παρατηρούμε πως όσα αρχικά αποτελούσαν πηγή
γοητείας και δημιουργούσαν έλξη μεταξύ τους στην πορεία του χρόνου
γίνονται αιτίες συγκρούσεων κι απογοήτευσης», αναφέρει ο Δρ. Αλέξης
Μορντώ στο περιοδικό “Psychologies”. Όσο πιο κοντά ερχόμαστε με το
σύντροφό μας τόσο περισσότερο ανακαλύπτουμε πράγματα που διαφέρουν από
αυτά που ζητούσαμε σε μία σχέση. Έτσι, δημιουργούνται σταδιακά χάσματα
μεταξύ τους.

Θυμός

Τα πιο συνηθισμένα καταστρεπτικά στοιχεία σε μια σχέση, και πιο συχνά
στους γάμους, είναι κυρίως οι εκφράσεις περιφρόνησης, η γκρίνια, η
αμυντική στάση, το πείσμα, η απόσυρση και η αναβολή αντιμετώπισης των
προβλημάτων. Αναφορικά με τα συναισθήματα που οδηγούν σε συγκρούσεις,
το πιο συνηθισμένο είναι η έκφραση του θυμού. Ο θυμός μπορεί να είναι
μια έκφραση ατομικότητας και παρόλο που μερικοί γάμοι βασίζονται
κυρίως την αίσθηση του «είμαστε μαζί», άλλοι επιτρέπουν περισσότερη
ατομικότητα και αυτό συνεπάγεται αναπόφευκτα, περισσότερο θυμό και
περισσότερες συγκρούσεις.

Περιφρόνηση

Η έκφραση του θυμού, ωστόσο, μπορεί κάποιες φορές να αποτελεί θετικό
στοιχείο για μια σχέση. Συγκεκριμένα, κάποιες φορές μπορεί να οδηγεί
στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης. Από μια μελέτη 139 οικογενειών
προέκυψε ότι το 79% των γυναικών που ερωτήθηκαν για έντονες διαμάχες
με τους συζύγους τους που διήρκεσαν 10 τουλάχιστον λεπτά, δήλωσαν ότι
κάτι το θετικό βγήκε από την αναμέτρηση. Πράγματι, αυτοί οι καυγάδες
μπορεί να είναι σημαντικοί και λειτουργικοί σε μια σχέση που οι
σύντροφοι θέλουν να διατηρήσουν κάποια ανεξαρτησία. Σύμφωνα με τον Δρ.
Gottman, το πραγματικό πρόβλημα σε ένα γάμο δημιουργείται όταν οι
σύζυγοι αρχίζουν να αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον με περιφρόνηση,
ένα συναίσθημα που δηλώνει έλλειψη σεβασμού. Από εξελικτική άποψη,
φαίνεται ότι η περιφρόνηση είναι ένα συναίσθημα πλήρους απόρριψης και
ακύρωσης της ατομικότητας του άλλου.

Δεν αλλάζει ο άνθρωπος

Οι αντιδράσεις στις παραπάνω εκφράσεις ποικίλλουν. Κάποιοι αντιδρούν
με συγκαταβατικότητα και κατανόηση και κάποιοι μέσω της άρνησης
προσπαθούν να αλλάξουν το σύντροφό τους και όταν δεν το πετύχουν
φεύγουν από τη σχέση. Το τι θα επιλέξουμε τελικά εξαρτάται από την
προσωπικότητά μας και το επίπεδο της ψυχολογικής μας ωρίμανσης. Τα
άτομα που έχουν καταφέρει να αυτονομηθούν, να διαφοροποιηθούν από τις
οικογένειες από τις οποίες προέρχονται, να αναπτύξουν δική τους
κριτική σκέψη, δικές τους αξίες και όνειρα, καταφέρνουν να διατηρούν
μια ισορροπία μεταξύ συναισθήματος και λογικής. Δεν εξουσιάζονται,
δηλαδή, από το ένα ή το άλλο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο σύντροφος που
θα αναζητούν να μη μοιάζει τόσο με πρότυπα των πρώτων χρόνων της ζωής
τους, τον πατέρα ή τη μητέρα τους, και να καταφέρνουν να διαχειριστούν
τις διαφορές μεταξύ τους.

Αυτό που δεν μας αρέσει στον άλλον είναι δικό μας πρόβλημα

Κάτι σύνηθες που παρατηρείται στις ερωτικές σχέσεις είναι η συνεχής ενασχόληση
με το σύντροφο μας και η προσπάθειά μας να τον αλλάξουμε, ενώ στην
πραγματικότητα θα έπρεπε να ασχοληθούμε με τον εαυτό μας. Πολύ συχνά
αυτό που δεν μας αρέσει στον άλλον είναι πιθανότατα «μειονέκτημα» δικό
μας που δεν τον αναγνωρίζουμε αλλά προβάλλουμε και κατακρίνουμε στο
σύντροφό μας. Σε όλους μας έχει συμβεί να θεωρούμε ότι δεν
καταλαβαίνει ο σύντροφος μας τις ανάγκες μας και αδιαφορεί για τους
προβληματισμούς μας. Πόσο σίγουροι είμαστε εμείς όμως ότι
καταλαβαίνουμε τις δικές του ανάγκες και συμμεριζόμαστε τις ανησυχίες
του;

Φταίμε κι οι δυο και κυρίως εγώ

Το σημαντικότερο, ολοκληρώνοντας, για τις ερωτικές σχέσεις είναι να είναι
λειτουργικές. Πέρα από τις διαφορές μεταξύ δύο συντρόφων και συχνά χάρη
σε αυτές τις διαφορές, είναι απαραίτητο να νιώθουν και οι δύο
λειτουργικοί και παραγωγικοί. Προϋπόθεση για να συμβεί κάτι τέτοιο
είναι να αποδεχτούμε τον εαυτό μας και έπειτα το σύντροφό μας. Είναι
σημαντικό να αποδεχτούμε την πολυπλοκότητα κάθε ανθρώπου, των
αντιφατικών σκέψεων και συναισθημάτων μας. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να
δεχθούμε και τη πολυπλοκότητα της προσωπικότητας του συντρόφου μας.
Από τις πρώτες συνεδρίες πολλών ζευγαριών ανακύπτει ότι τα άτομα
μιλούν για πράγματα που θέλουν να αλλάξουν στο σύντροφό τους αλλά
λίγοι μιλούν για τα λάθη που κάνουν οι ίδιοι. Όταν και οι δύο δείξουν
υποχωρητικότητα και σκεφτούν λίγο και τα δικά τους σφάλματα, τότε
μπορεί να ξεκινήσει ένας ποιοτικός διάλογος που θα βοηθήσει τελικά τη
σχέση. Όταν σε μία σχέση προάγεται η συζήτηση μεταξύ των συντρόφων,
όταν ακούν αυτά που έχει να τους πει ο σύντροφός τους, όταν
εκφράζονται με σαφήνεια και συμφωνούν οι αντιλήψεις τους με τις
πράξεις τους, τότε μπορούμε να μιλάμε για μια υγιή επικοινωνία μεταξύ
τους, για μια υγιή και ανθρώπινη σχέση.